Nay Khoa kể nghe chơi. Hồi đó có gặp một tiền bối kia. Cũng mừng vì mãi mới có cơ hội được trò chuyện cùng, vì họ cũng có vẻ gì và này nọ trong ngành. Lúc nói chuyện, vì là một sự quan tâm gần đây của họ, nên họ nói nhiều về chuyện đưa giá trị Việt Nam, bản sắc, Văn hoá vào quá trình sáng tạo. Mình nghe cũng thấy mừng mừng, ưng ưng.

Vậy nhưng, ngồi nghe một lúc thì họ lại nói đại ý là: thẩm mỹ (nước) mình phải ĐẸP phải tối giản như (kiểu) Nhật, (kiểu) Tây. Màu sắc phải bớt rực, phải sang hơn các kiểu… thì sáng tạo nước mình mới khá hơn được. Mình hỏi thêm thẩm mỹ ở đây là thẩm mỹ gì, cụ thể hơn chỉ em với; thì họ có vẻ hơi lúng túng và câu trả lời mà mình nhận được là: cứ mang sự đặc trưng/ chủ thể đặc trưng Việt Nam vào là được. Đến đây mình quyết định không nói nữa (chứ đừng nói là tranh luận) vì mình biết nói thêm cũng thành không hay, thành hỗn. Vì có lẽ họ có tư duy quá khác mình.

Chưa nói đến sự lạc loài, côi cút của một chủ thể khi bị tước đoạt khỏi không gian Văn hoá của nó (mà mang vào một môi cảnh sáng tạo thiếu suy nghĩ), thì cái tinh thần đề cao “thẩm mỹ” của họ thực sự làm mình sợ. Mình sợ mình và những bạn nhỏ phải nghe và ảnh hưởng bởi những lối mòn sai lệch đó. Thẩm mỹ, cái đẹp, phong cách mình nghĩ không phải cứ lựa chọn (đại) là được, đặc biệt là những thực hành sáng tạo mang cảm hứng Văn hoá. Vậy nên, mình nghĩ nếu cứ giữ cái thái độ đề cao một thứ gọi là thẩm mỹ, như thể tất cả tinh tuý và thực tế xã hội cần được nhìn nhận một cách “đẳng cấp” (?), có tầm trong hai chữ đấy thì thật là một suy nghĩ tai hại, phản nghệ thuật, phản sáng tạo. Mình tin, hình ảnh không phải (và có thể không cần) khẳng định một điều gì cả (vị thế, lòng tự hào, cái tầm…) mà là để kể chuyện cho người ta thấy rằng thế giới ngoài kia đáng được trần thuật và tham gia hơn những gì tôi (với tư cách là một người thực hành sáng tạo - nghệ thuật) tạo ra. Không phải là thẩm mỹ hay năng lực tạo ra sự tiêu thụ thẩm mỹ, hình ảnh của tôi tạo ra là chỉ dấu để con người hiếu kỳ với cuộc sống, óc tưởng tượng và thế giới của riêng bạn.

Thực ra, mình nghĩ mình không thể nào trách một tiền bối như họ được. Vì dẫu sao, chúng ta vẫn đang sống trong một xã hội công nghiệp với những ô nhiễm tinh thần, từ đó thúc đẩy thái độ tiêu thụ thẩm mỹ đến mức mắc nghiện. Vậy nên hành vi lược giản sự thật và sự tham gia vào xã hội (chỉ bằng hình ảnh thay vì dấn thân và đi vào giải quyết vấn đề trên thế giới này) là điều dễ hiểu. Nói thêm một tí từ quan sát của mình rằng: Những người chỉ xem nhiều để sáng tạo thường bị rơi vào cái bẫy muôn đời của việc tìm cảm hứng từ “thẩm mỹ”, “phong cách”. Nhưng buồn thay cái định nghĩa về “thẩm mỹ”, “phong cách” của họ cũng chỉ dừng lại ở bề mặt và cảm quan về thị giác. Còn những phần đáng lẽ phải nắm như các yếu tố cấu thành, nguyên lý tạo nên, các yếu tố văn hoá, kinh tế, chính trị, xã hội ảnh hưởng... đến cái “thẩm mỹ”, “phong cách” mà họ góp nhặt, lại không được nghiêm túc nhìn nhận. Hớt cái lớp phía trên đó để học hỏi và phát triển thì sớm muộn cũng sẽ cạn kiệt, khi đã sao chép lớp vỏ xong và sự chán chường tự thân lên tiếng.

Một người thợ đôi khi có thể kiếm được thậm chí là nhiều tiền và sự yêu thích từ nhu cầu cơ bản của đại chúng, nhưng nếu không có tư duy sáng tạo và tinh thần sáng tạo trong sáng thì sẽ không thể nào gọi mình là nghệ sĩ hay người làm sáng tạo được.

À, mình cũng kém và đang đi học. Nên mình nghĩ mình viết đến đây cũng là dại và dài dòng rồi. Vậy nên chỉ chia sẻ vậy thôi. Hi vọng sau này “lớn” hơn về mặt tri thức, mình sẽ viết đàng hoàng, sâu sắc hơn.