Ảnh chụp (hay rộng hơn là sản phẩm thị giác) với mình là một lát cắt gợi mở về thế giới bên ngoài bức ảnh, hơn là một điều chúng ta (nỗ lực) thâu tóm vào nó. Mình gọi những gì thể hiện trên lát cắt này là những chỉ dấu, mở ra điểm chạm về Văn hoá nơi ảnh được chụp, tính cách/ tiềm thức của khối cư dân và suy nghĩ của con người - mà cụ thể nhất là người cầm máy. Do vậy, người thực hành cần phải hình thành thế giới quan cá nhân của mình (bên cạnh phát triển kỹ thuật hay khả năng sản xuất hình ảnh).

Để làm được điều đó, sự rèn luyện và quán chiếu cần được nhìn nhận như một hành trình (cùng/ dần) trưởng thành, chứ không phải là một định nghĩa, quan điểm, chân lý cố định nào đó. Có lẽ hành động bước đầu, căn cơ và thiết thực nhất chính là hiểu về thế giới bên trong và cả bên ngoài mình. Đi vào bên trong để thấy đâu là giá trị mà mình quan tâm và nghĩ về. Đi ra bên ngoài, cụ thể là việc làm giàu kiến thức xã hội, sẽ giúp mình thấu cảm hơn và sống thực sự với đề tài chứ không chỉ là những đồ đoán hay phóng chiếu chủ quan của mình.

Nói thêm, việc chúng ta có cần cái đẹp trong những lát cắt này không có lẽ là câu hỏi khó trả lời nếu đại diện cho số đông. Nhưng sẽ là câu hỏi dễ hơn, nếu cá nhân mỗi người thực hành đã suy nghĩ sâu sắc về những giá trị trong thế giới quan của họ. Với mình, có lẽ chủ thể và không gian nhiếp ảnh tồn tại đa dạng và đa chiều hơn là sự mong cầu cái đẹp của người cầm máy. Vậy nên chúng ta có thể làm nhiều điều hơn với chủ thể, bên cạnh việc khắc hoạ trạng thái hoàn hảo của chúng - điều hoàn toàn có thể là một lựa chọn cần được tôn trọng của nhiều người.

Một gợi ý có lẽ là cổ điển nhưng vẫn luôn giữ nguyên giá trị đó chính là chúng ta có thể suy nghĩ thêm về hai khái niệm Punctum và Studium trong “Camera Lucida” (1980) của Roland Barthes. Hiểu một cách đại ý và giản lược, Punctum là những chi tiết được kể rõ ràng hơn cả trên “bề mặt” ảnh chụp, (những) nỗi đau trong mối liên hệ với chủ thể; còn Studium là những gì liên quan đến văn hoá, chính trị, ngôn ngữ, lịch sử, xã hội… bên trong của một bức ảnh.

Vậy, sau những biểu hiện “bề mặt”, chúng ta còn có thể làm tiếp điều gì với những yếu tố xã hội của một sản phẩm thị giác(?).
Mời bạn là người khơi mở, phiên dịch và giải mã cho thực hành của mình.